Doen socialmedia hun naam eigenlijk wel eer aan? Eigenlijk niet natuurlijk en dat is ook niks nieuws. Ouders klagen dat kinderen nauwelijks meer buiten spelen. Mensen raken vereenzaamd en blijven steeds meer binnen. Vieze ouwe en soms jonge mannen doen zich voor als speelkameraadjes voor uw kinderen. Ouders drijven elkaar tot waanzin of krijgen soms ordinair ruzie door hun eigen socialmedia gedrag of zelfs van dat van hun kinderen. Allemaal effecten die we met zijn allen min of meer ‘normaal’ zijn gaan vinden. Het voelt voor velen een beetje zoals je je voelt als naar de Mac bent geweest of een hele reep chocola hebt gegeten. Suikers, verslaving en de eigenschap van ieder mens: het vervullen van je primaire behoeften.
Daarnaast zorgt ‘informatieselectie’ voor steeds meer spanning tussen realiteit en fictie. We zien stukken van elkaars leven waarvan niet helemaal meer duidelijk is wat nu ‘echt’ is en wat niet. Alternatieve feiten of eigenlijk gewoon leugens. Jouw wereld ietsjes mooier voordoen dan ze is. Wat is daar nou mis mee?
Technologische vooruitgang is goed en onvermijdelijk, maar kunnen we nog kiezen?
Is dit een pleidooi tegen vooruitgang? Nee. In tegendeel. Technologische vooruitgang brengt ons verder. Het biedt ons een schat nieuwe mogelijkheden die over het algemeen ons leven verbeteren. Maar niet altijd. En zeker niet op lange termijn. Kijk bijvoorbeeld naar hoe we omgaan met energie, het gebruik van grondstoffen of voedsel. Deels brengt het vooruitgang, maar er zit ook onderhuids iets dat mogelijk op lange termijn schadelijk is.
Er zijn natuurlijk ook onderzoeken die uitwijzen dat jongeren empathischer worden en socialer als gevolg van socialmedia. En zelfs gelukkiger. Dat geldt ook voor gamen. Niemand weet alleen de juiste dosering en het effect op lange termijn. De komst van Televisie vertoont grote gelijkenis met de komst socialmedia. En ook daar hebben we mee om leren gaan. Maar gaat dat ook lukken met socialmedia?
Op zich allemaal best herkenbaar en zo op het eerste gezicht nog niet eens heel verontrustend? Zeker niet op de korte termijn. Maar als je het in een wat breder en langduriger perspectief bekijkt, wat is dan het effect. De vraag is of je het zelf nog in de hand hebt. De vraag is of iemand nog de regie heeft en zo ja, wie dan? Ik ben als geen ander altijd voorstander voor technologische vooruitgang. En volgens velen een rasoptimist. Het wordt dus tijd voor ‘change’. Technologie waar we gelukkig van worden.
1: We ‘cocoonen’ naar eenzaamheid
In 1991 schreef Faith Popcorn het boek ‘cocooning’. Ze voorzag een trend dat mensen steeds meer binnen blijven. Gordijnen dicht, in de auto, binnen sporten en zelfs binnen shoppen. Tot op heden heeft ze 95% gelijk gehad. En op zich zijn er nog geen hele grote ongelukken gebeurd. Social media (samen met virtual reality en robotica) kunnen hier wel een verandering in brengen. Het laatste stukje ‘echtheid’ namelijk contact van mens tot mens wordt nu ook ‘gefilterd’ door media. We vereenzamen.
2: We worden ‘nep’
Echtheid of authenticiteit wordt gezien als een van de belangrijkste eigenschappen voor succes. En vooral voor succes in het leggen van relaties en verbinden, dat op zich weer een bron is voor een succesvol en gelukkig leven. Het creëren van een werkelijkheid die verder en verder af komt te staan van de fysieke en financiële realiteit brengt mensen in de problemen. Je leeft een leugen die steeds meer de realiteit overneemt. Dat hou je uiteindelijk niet vol.
3: Ziek
Social media kun je heel erg om en mee lachen. Dat ervaren we dagelijks. Een gezonde dosis sm is niks mee. Maar je wordt fysiek ziek van sociale media bij een verkeerde dosering. Deze is per persoon verschillend. Daar is al best veel over geschreven. Maar kijk maar eens om je heen. Met veel mensen gaat het goed. Zijn dat dan niet vaak mensen die juist wat sociaminderen? Kijk ook eens naar mensen om je heen die hun leven leven op de sociale media. Mensen die daar ook een groot deel van hun identiteit aan ontlenen. Hoe gelukkig zijn die? Door de ‘alternatieve werkelijkheid’ die mensen hebben gecreëerd zie je vaak niet of veel te laat hoe slecht mensen zich soms voelen. Een combinatie van eenzaamheid, soms financiële problemen en afstand tot je realiteit kan tot een overdosering leiden.
4: Onstopbaar gedrag
En het is verslavend. Je kunt pas stoppen zodra je lichaam aangeeft niet meer te kunnen. Het lijkt in die zin op het gebruik van genotsmiddelen. Het doet ook vergelijkbare dingen met je lichaam. Uit eigen ervaring weet ik dat het stoppen met het gebruik van sociale media inderdaad echt fysieke en mentale ontwenningsverschijnselen kent. Maar ook het proces naar steeds meer gebruik van sociale media lijkt onomkeerbaar. Apps worden slimmer, apparaten steeds glimmender en richten zich erop om jouw vooral zoveel mogelijk ‘binnen’ te houden.
5: Soudbiting
De nuance verdwijnt uit communicatie. Dat is een verschijnsel dat verband houdt met de tijdbesteding van mensen en een algemene trend in onze communicatie. Op zich niks mis mee. Helder, kort en duidelijk. Maar een bij-effect is dat we minder weten. We worden dommer.
We praten elkaar voortdurend na en maken geen originele gedachten meer. Socialmedia selecteren op basis van jouw profiel en algoritmen welke informatie je krijgt te zien. Daardoor draaien we in informatiecirkels en zien we steeds meer nep-nieuws of gaan mensen denken: “dat is zo, want het staat op facebook”. Het gevolg is ook dat mensen meer tegen elkaar gaan communiceren dan met elkaar.
Ga maar eens een ruzietje proberen op te lossen via de app of mail. Negen van de tien keer wordt het erger. Het is wel zo dat we hier een nieuwe sociale taal voor ontwikkelen. Ik zie het in de voetbal appgroep waar soms de meest vreselijke dingen voorbij komen, maar toch niet zorgen voor hele heftige reacties. Totdat ouders zich ermee gaan bemoeien en deze taal niet machtig zijn.
Bonus.
Tot slot de regie. De regie ligt bij een paar miljardairs. Wie stuurt dit proces? U en ik? Op dit moment nog niet. Een paar miljardairs zijn er in geslaagd om ons te doen geloven dat we steeds socialer worden. De term socialmedia zou eigenlijk verboden moeten worden voor wat we nu gebruiken. En dat komt niet doordat er iets mis is met socialmedia, maar met de steeds grotere honger om mensen steeds dieper en dieper naar binnen te zuigen. Onlangs las ik het boekje “the internet is not the answer’ (Andrew Keen). Dat beschrijft helder hoe het zo ver is gekomen. De dieperliggende oorzaak is geld en concentratie van controle.
En nu het optimistische geluid.
Dit gaat veranderen… Er komen sociale media die er op gericht zijn om je gelukkiger te maken. Je kent het wel. Lente. Er hangt iets in de lucht. Let maar op…. Je kunt overigens ook gewoon stoppen. Echt.